Xem toàn bộ tài liệu Lớp 7 – Chân Trời Sáng Tạo: tại đây
* Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Thời khắc giao mùa thường diễn ra với những thay đổi rõ rệt của thiên nhiên.
– Các dấu hiệu giao mùa được rõ rệt mà em thấy được:
+ Từ mùa đông chuyển sang mùa xuân: Mùa đông tiết trời giá lạnh nhưng khi sang xuân khí hậu mát mẻ, kèm theo nhiều mưa phùn. Lộc non trên các cành cây đâm chồi mạnh mẽ.
+ Từ mùa xuân sang mùa hè: Vào hè thời tiết sẽ nóng hơn, đôi khi cảm thấy oi bức, ngột ngạt vì mặt trời chiếu nắng chói chang. Mùa hè các loài hoa đua nhau khoe sắc hơn, trái cây cũng chín ngọt hơn.
+ Từ mùa hè sang mùa thu: Thời tiết mát mẻ hơn, không khí có phần tươi mới, trong lành hơn.
– Mỗi khoảnh khắc giao mùa, thiên nhiên đều để lại một chút tiếc nuối, một chút chờ đợi gì đó. Người ta háo hức, chờ mong về một mùa mới đang dâng trào trong trái tim nhưng những kỉ niệm tươi đẹp về mùa cũ vẫn còn đọng lại trong tâm trí. Tiết trời giao mùa, tâm hồn con người cũng như được “lột xác” với những cảm xúc mới.
* Trải nghiệm cùng văn bản
1.
“Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu” là hình ảnh ấn tượng nhất trong bài thơ.
– Biện pháp nhân hóa đã giúp đám mây có hành động, suy nghĩ. Trạng thái lơ lửng “vắt” khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh đám mây như một cây cầu bắc ngang mùa hạ để bước đến cánh cửa của mùa thu. Đám mây vừa muốn rướn mình vào trời thu, tận hưởng bầu không khí tươi mới nhưng vẫn còn lưu luyến lại một chút dư âm của mùa hạ.
– Tác giả đã vô cùng tinh tế khi lấy sự biến chuyển của không gian (đám mây) để gợi nhắc sự thay đổi của thời gian ( khoảnh khắc mơ hồ lúc giao mùa qua từ “vắt”).
=> Đám mây giống như nhịp cầu nối kết hai mùa, nó như vẫn vương vấn mùa cũ và đón chào với mùa mới.
2.
– Chùng chình: Gợi cảm giác chần chừ, muốn kéo dài thời gian. Trong bài thơ, từ láy gợi ra hình ảnh làn sương đang cố ý đi chậm lại vì còn lưu luyến mùa hạ.
– Dềnh dàng: không khẩn trương mà thong thả làm việc. Trong bài thơ, từ láy biểu thị tốc chảy trôi của dòng nước trên sông. Nó chậm chạp, thong thả gợi tả dòng nước êm ả, lững lờ.
– Vắt nửa mình: Mô tả trạng thái lơ lửng của đám mây. Đám mây lúc này giống như một cây cầu, một nửa đang muốn giữ lại chút hương vị của mùa hạ nhưng nửa còn lại đã rướn mình hòa vào trời thu mất rồi.
– Vơi dần: Biểu thị mức độ, cảm giác nhẹ dần đi, không còn mạnh mẽ, dồn dập nữa.
=> Điểm giống nhau: cùng sử dụng nghệ thuật nhân hóa, cùng diễn tả được sự thong thả, chậm rãi của sự vật. Vạn vật đang khao khát hòa mình vào thu nhưng vẫn còn lưu luyến chút dư vị của mùa hạ đang dần biến mất.
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính: Khoảnh khắc giao mùa của trời đất, thiên thiên khi vào thu được thể hiện tinh tế qua sự cảm nhận, quan sát của tác giả, qua đó thể hiện những suy ngẫm về thời gian, cuộc đời của ông.
Câu 1 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào khoảnh khắc giao mùa giữa mùa hạ sang mùa thu.
– Dấu hiệu nhận biết:
+ Từ nhan đề bài thơ: “Sang thu”, nhan đề đã nói nên khoảnh khắc giao mùa của thiên nhiên rõ rệt. Đất trời từ hạ sang thu và cũng là sự biến chuyển của lòng người.
+ Qua những từ ngữ, hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ: sương chùng chình qua ngõ, chim bắt đầu vội vã, vẫn còn bao nhiêu nắng. đã vơi dần cơn mưa.
+ Câu thơ biểu thị trạng thái giao mùa: “Hình như thu đã về”.
Câu 2 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả những chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ: hương ổi phả vào trong gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.
– Cách miêu tả đó cho thấy sự tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên trong tâm hồn nhà thơ. Nhiều giác quan như xúc giác, thính giác, thị giác được kết hợp cùng nhau để cảm nhận sự giao hảo của thiên nhiên trời đất khi vào thu.
Câu 3 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Ngắt nhịp: Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3
– Gieo vần: Gieo vần chủ yếu là vần chân (se-về, vã-hạ) trong mỗi khổ thơ tạo sự liền mạch của cảm xúc, vừa gợi cảm giác vội vã lại vừa muốn chậm lại.
=> Tác dụng: Bài thơ có sự liên kết rõ rệt, mạch lạc trong nhịp điệu, góp phần thể hiện rõ nội dung của văn bản. Thiên nhiên nửa muốn vươn mình chào mùa thu, nửa lại lưu luyến chẳng muốn rời xa mùa hạ.
Câu 4 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Chủ đề: Khoảnh khắc giao mùa của trời đất, thiên thiên khi vào thu được thể hiện tinh tế qua sự cảm nhận, quan sát của tác giả, qua đó thể hiện những suy ngẫm về thời gian, cuộc đời của ông.
– Thông điệp của tác giả muốn gửi gắm: Hãy lắng nghe, cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả các giác quan để đón nhận những món quà vô giá thiên nhiên, qua đó là những chiêm nghiệm về cuộc sống, cuộc đời của những người trưởng thành, có tuổi.
Câu 5 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Nếu nhan đề Sang thu được đổi thành Thu hay Mùa thu thì không phù hợp với nội dung của bài thơ.
=> Nhan đề Thu/Mùa Thu sẽ không thể hiện trọn vẹn được không khí và thiên nhiên đất trời khi vào thu. Đây đơn giản chỉ như cách gọi tên của một mùa trong năm mà thôi. Sang thu vừa thể hiện được khoảnh khắc giao rõ rệt của thiên nhiên, lại vừa bộc lộ cảm nhận tinh tế của nhà thơ về sự chuyển mình của đất trời khi vào thu.
Câu 6 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của tác giả:
+ Tác giả đã quan sát vạn vật bằng cả thính giác, thị giác, xúc giác và khứu giác. Nhận ra hương ổi qua khứu giác, nhìn thấy đám mây vắt mình, thấy sương chùng chình, dòng sông dềnh dang, cánh chim vội vã,… qua thị giác, nghe thấy tiếng sấm qua thính giác,…
+ Phải có một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên thì nhà thơ mới có thể phát hiện ra được những thay đổi đơn giản nhất của thiên nhiên khi vào thu. Phải chăng giữa nhà thơ và thiên nhiên đều có những rung cảm đồng điệu, nửa muốn vươn mình vào thu, nửa lại lưu luyến dư âm mùa hạ.
– Bài học về cách quan sát thiên nhiên từ tác giả:
+ Chúng ta phải yêu thiên nhiên, say mê tìm hiểu, quan sát, khám phá vạn vật xung quanh.
+ Quan sát bằng nhiều giác quan, nhiều góc độ khác nhau, bằng cả tầm mắt và tâm hồn để thấy được vẻ của thiên nhiên ở nhiều góc độ.
Câu 7 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Chọn từ theo ý thích của bản thân.
Ví dụ một số từ hay để phân tích: Vắt, phả, bất ngờ,…
– Giải thích: Trạng thái lơ lửng “vắt” của đám mây khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh đám mây như một cây cầu bắc ngang mùa hạ để bước đến cánh cửa của mùa thu. Đám mây vừa muốn vươn mình vào trời thu, tận hưởng bầu không khí tươi mới nhưng vẫn còn lưu luyến lại một chút dư âm của mùa hạ.