Chiến thắng Mtao Mxây (trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên) –

Nhận thức được : lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chí có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng cho Cộng đồng. Nắm được đặc điểm nghệ thuật của sử thi anh hùng về cách xây dựng nhân vật, nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.\— TIÊU DÂN Các dân tộc l: a ܂- hiệ gilū ܬܝ : ܓ1 – ܐ A g A. ộ và có giá trị 12۔4۔41=”۔۔۔۔۔۔۔۔۔1:۔۔۔۔1۔; g ܡܶ ݂-ܧܝ ܧ -ܧ – ܫ — – T ܧ ܨ – ܩ – ܘ g), Ấm ệt luông(Thái), Cây hần (Mnông),… kể về sự hình thành thế giới ۔۔۔۔۔۔4ر 4ے”, ñn lnai Surhinh thành các dân tộc và các vùng cư trú cổ đại của họ, sự xuất hiện nền văn minh buổi đầu; sử thi anh hùng như Đăm. Săn, Đăm Di, Xinh Nhã, Khinh Dú (Ê-đê), Đăm Noi (Ba-na),… 1. –A – ܠ – — — ܒ – – – ù trưởng anh hù g loại Sur Thi F)Ann San du rocrvo vivo – Livro vivi vc v 15: Livo biết đến rộng rãi hơn cả. Tóm tắt nội dung sử thi Đăm Săn: Sau khi về làm chồng hai chị em Hơ Nhị và Hơ Bhị, Đăm Săn trở nên một tù trưởng giàu có và uy danh lừng lẫy. Các tù trưởng Kên Kên (Mtao Grư), tù trưởng Sắt (Mtao Mxây) lừa lúc Đăm Săn cùng cá lệ lên rẫy Ông làm lụng đã kéo người tới cướp phá buôn của chàng, bắt Hơ Nhị về làm vợ. Cả hai lần, Đăm Săn đều tổ chức đánh trả và đều chiến thắng, cứu được vợ và tịch thu của cải, đất đai của kẻ địch khiến oai danh của chàng càng lừng lẫy, bộ tộc càng giàu có, đông đúc. Một lần tình cờ gặp cây sơ-múc (cây thần vật tổ bên nhà vợ), Đăm. Săn ra sức chặt đổ kì được. Liền đó cả hai vợ đều chết và Đăm Săn phải tìm lối lên trời xin thuốc thần cứu vợ sống lại. Ít lâu sau, Đăm Săn lại hần Mặt Trời gái của Trời) về làm vợ. Tức giận vì bị từ chối, chàng bỏ về và cả người lẫn ngựa bị chết ngập ở rừng Sáp Đen nhão như bùn nước. Hỗn Đăm Săn .è: – – hị gái là HơÂng khiến – – – -t ܥܠܐ ܕܝ ܬ ܕܬ܀ ܕܝܬ݁ܺܝ ܪܶܥܐo Trai. Đó là Đầm Săn cháu. lớn lên lai đi tị- – – – – -o oL — a— ܦ- — — ܕ – ܧ- ܕ — ܦ ܦ ܦ ܧ- – ܦ – r¬ —- —– Ni – o30WẵN BẢN Nhà Mtao MXâyo” đầu sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này trông quả thật là đẹp. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuế°) vẫn không sợ chật. Đăm. Săn – O diêng, ơ diêng”, xuống đây ! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy! Mtao Mxây – Ta không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng tao ở trên nhà này cơ mà. Đăm. Săn – Xuống, diêng ! Xuống, diêng ! Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà ngươi cho mà xem ! Mtao Mxây – Khoan, diêng, khoan!Để ta xuống. Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe! Đăm. Săn – Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ ?” Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là ! Mtao Mxây-Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm. Đăm. Săn – Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ ? Ngươi xem, đến con trâu của nhà ngươi trong chuồng, ta cũng không thèm đâm nữa là !” Thế là Mtao Mxây phải đi ra. Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần”. Hắn đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút, đi từ nhà trong ra nhà ngoài, -la. +.à 4ی ح۔ 1۔۔۔ خر A t- a ,, — – – -gira nat (1 o o suong sÓm. (1) Miao Mxây: tù trưởng Sắt. Gọi tê – – – – – a la bởi khi gi 1- ܬܐ – ܚܐܒ ܀ g kl người một lớp giáp sắt. . . . . . . . . . . . . . hường đựng bằng sành, sứ, thân tròn, giữa phình to, miệngloe có nắp đậy. Người Ê-đê sử d Lܬ- ܦ – -ܧܝ ܧ -ܧ¬ܐ ܫ ܢܝܬ- ܀ – ܢܚ- 1 – -± ܬ ܢ – – – – – à rất quý. – – – là liằngcủa nhau) cách xưng hô hàm ý giễu cợt. Ở đoạn tiếp sau, ta sẽ thấy Mtao Mxây cũng gọi Đăm. Săn theo cách ấy.(4) Mitao Mxây bắt cóc Hơ Nhị về. Cách nói “vợ hai chúng ta” hàm ý chọc tức Đăm. Săn.(5). Không lừa đánh kẻ thù lúc chúng chưa sẵn sàng để giao chiến, thکریہ! 4 ہے۔A —o scủa người Ê-đê, l . . . . . ܝ — ܕ — ܕ — – ܫ܂aܢ à — -ܝܫܝ ܫ ܚ ܐ ܫ ܢ1– — ܗܶ ܬ hùng dũng sĩ. LS S S L SLS S S S S S S S S S Sq S S S S ܫ : – Lܕܩ ܢ — — Lܦܶܥ (7) Trong tiếng Ê-đê chỉ ừ Yang H” g Hơ-rê) để chỉ chung hần hất kể thần ác hay thần thiện. Tuỳ ghợp mà L-L-=ا۔ ۔ ۔ گھL——–L h khác nhau. Trong — -a – LA – – – – – – – – — – – – ܬܝĐăm. Săn – Ngươi múa trước đi, ơ diêng ! Mtao Mxây – Ngươi mới là người múa trước, ơ diêng ! Ta như gà làng mới mọc cựa kliê(“, như gà rừng mới mọc cựa êchăm”, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh. Đăm Săn – Ngươi cứ múa đi, ơ diêng! Mtao Mxây rung khiên múa vậy. Khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô. Hắn múa một mình. Đăm. Săn không nhúc nhích. Đăm. Săn – Ngươi múa một mình, múa kêu lạch xạch như quả mướp khô. Miếng múa ấy, ngươi học ai vậy ? Ngươi múa chơi đấy phải không, diêng? Mtao Mxây – Ta họcaià? Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng”. Đăm. Săn-Thế ư? Ta thì đâu có cậu mà học cậu, đâu có bác mà học bác! Chỉ Có hai ta đây, ngươi múa đi ta xem nàO ! Mtao Mxây-Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất đai thiên hạ hay sao ? Đăm. Săn- Vậy thì ngươi hãy xem ta đây ! – gkhiên múa. Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồô“”. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Còn Mtao Mxây thì bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém phập một cái, nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu. Đăm. Săn – Sao ngươi lại chém cái chão cột trâu ? Còn khoeo chân ta, ngươi dành làm gì? Đến lúc này, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Nhưng Đăm Săn đã đớp được miếng trầu. Chàng nhai trầu, sức chàng tăng lên gấp bội. Đăm Săn-Bớ diêng, bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi! Thế là Đăm. Săn lại múa. Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lăn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Cây giáo thần, cây giáo dính đầy những oan hồn của chàng nhằm đùi Mtao Mxây phóng tới, trúng nhưng không thủng. Chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng”.(1), (2) Kliê, ếchăm : hai loại cây rừng có gai nhọn, sắc. Tuy nhiên gai mới hì vẫn còn mềm. Cũng tương tự như vậy, Mitao M ܙ – ܚ – ܠ — – còn non yếu (3) Thần Rồng: tức Yang Ma – thần Biển cả, một vị thần được miêu tả là có võ nghệ cao cường nhưng là ác thần. (4) Lổ – – – – – ܵ đốt dài thành mỏnơ lili – – – – :ت. سميدع. مهما سم.م.م.م.م.م، مثل32Đến lúc này, Đăm Săn đã thấm mệt. Chàng vừa chạy vừa ngủ, mộng thấy Ông Trời. Đăm Săn – Ối chạo, chết mất thôi, ông ơi ! Cháu đâm mãi mà không thủng hắn! Ông Trời–Thếư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn”) ném vào vành tai hắn là được. Đăm Săn bừng tỉnh, chộp ngay một cái chày mòn, ném trúng vành tai kẻ địch. Cái giáp của Mitao Mxây tức thì rơi loảng Xoảng. Mtao Mxây tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lợn, Đăm Săn phá tan chuồng lợn. Hắn tránh quanh chuồng trâu, Đăm Săn phá tan chuồng trâu. Cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất. Mtao Mxây – O diêng, ơ diêng, để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu ! Ta cho thêm diêng một VOi. Đăm Săn–Sao ngươi còn cúng trâu cầu phúc cho ta ? Chẳng phải vợ ta ngươi đã cướp, đùi ta ngươi đã đâm rồi sao ? Nói rồi Đăm Săn đâm phập một cái, cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường. Đăm Săn (nói với tôi tớ Mtao Mxây) -O nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngóio) | CJ tất cả tôi tớbằng này! Các ngươi có đi với ta không? Chàng gõ vào một nhà. . Dân trong nhà – Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai ? Đăm Săn gõ vào ngạch”, đập vào phên tất cả các nhà trong làng. Dân làng- Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn Cái đã. Đăm. Săn lại gõ vào ngạch, đập vào phên mỗi nhà trong làng. Đăm. Săn-O tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về! Dân làng- Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa!- ܠ ܢܝ – — –” flaa hire. A lane, 1 đầu hoá nhan ܥܝܬܐ – ܥ s o có thể sát thương. (2) Lối nói ẩn dụ chỉ tôi tớ, dân làng của Mitao Mxây. (3) Ngạch: phần bên dưới ngưỡng cửa. Ở đây cần hiểu là các đòn dọc bên dưới cửa sổ. Sàn nhà gười Ê-đê tỉ g thất – – – (hoặc voi), dùng giáo, l g có thể với đến để đập3-NGỦVẢN 10/1-A 33Đăm Săn-O nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! O tất cả tôi tớbằng này! Chúng ta ra về nào!Đoàn người đông như bầy cà tong”, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối. Bà con xem, thế là Đăm Săn nay càng giàu có Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng công nước.Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng.Đăm Săn-O các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! Rượu năm ché, trâu dâng một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khoẻ cho ta mới đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, rượu bảy ché, lợn thiến bảy con để dâng thần, cầu cho ta được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp. Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta ! Chúng ta sẽ mở tiệc ăn mừng năm mới, chúng ta sẽ ăn lợn ăn trâu, đánh lên các chiêng cái trống to, đánh lên các cồng hlong” hoà nhịp cùng chũm choẹo xoa sao cho kêu lên rộn rã, để voi đực ái ra vào sànhiên không ngớt, dây cồng dây chiêng không lúc nào vắng bớt trên giá treo chiêng, các chuỗi thịt trâu thịt bò treo đen nhà, chậu thau,âu”) đồng nhiều không còn chỗ để.Tôi tớ– Đánh chiêng nào, thưa. Ông ?Đăm Săn- Hãy đánh lên các chiêng có tiếng âm Vang, những chiêng có tiếng đồng tiếng bạc! Từ gùio quý, hãy lấy ra các vòng nhạc{6} rung lên! Hãy đánh lên tất cả cho ở dưới vỡ toác các cây đòn ngạch, cho ở trên gãy nát các cây xà ngang,ếng chiêng vang Vọng khắp đó đây, khiến Voi, tê giác trong rừng quên khôngcho con bú, ếch nhái dưới gầm sàn, kì nhông ngoài bãi phải ngừng kêu, tất cả đều ngày đêm lặng thỉnh để nghe tiếng chiêng ăn đông uống Vui như mừng mùa khô năm mới của ta. Vậy.chiêng lắm la nhiềutA(1) Cà [ong: một loài hươu sao. 2) H. – – – – -1- ܥL – ܚ ܲܚܬ ổng Tây Nguyên v V iculi . (3) Chũm ch bằng đồng, có núm ở giữa. Người đánh chũ q S SqqSqq TAqA S q SS qqSqS qSqS SqqqqqSqSq S S S qqqS SqqSqq ܕܡܢܐ ܗܝ ܗܝ ܬ ܘܗܝ ܥܝܢܝ ܘ ܗ ܢܝ ܬܕܝܢܝ ܐ ܨ1 ܓ. 星 – -tv – ta- elle – 1. VU iki III ܥܬ. — -ܨ¬ rā. (4) A ܐ ܢ1 ܘ ܝ ܬ ܝ dáno thán th ܢ ܐ ܢ ܕ hình rniêng rông — ܕ ܐ ܕ — – ܐܠ܂ 3 ܢܝܬܐ – ܒ – ܕ — — ܙ – ܚ ܧ – – ܦ ܒ݁ܶ ܧ — — – ܦ – ܦܲ– – ܢ ܬ உா பகு o (6) Vòng nh __ ܡܬ- ܚ- ܒܶ : A- – –1 . */ ཆེ་ཆེ་Thế là, bà con xem, nhà Đăm. Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến. Còn Đăm Săn, bà con xem, chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống leo, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò máu trâu đọng đen khắp sànhiên, dây cồng dây chiêng giăng như mạng nhện, chỉ vàng chỉ đỏ như hoa dampiết “”. Cảnh đó, đời ông bác ông cậu xưa kia làm gì có !Bà rnn xem rhà g Đă ܢ* gkł g biế ܬܝ1 ܢܝ ܫ g l không biết chán. Cả một vùng nhão ra như nước. Lươn trong bùn, rắn hổ. rắn mai đều chui lên nằ ۔: ắng Éch o kì nhông ngoài bãi thì kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm. Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại Vú đụng Vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trÔng sao mà vui thế! Rõ ràng là tù trưởng Đăm Săn đang giàu lên, chiêng lắm la nhiều. Rõ ràng là Đăm Săn có chiêng đống Voi bầy, có bè bạn nhưnêm như xếp. Làm sao mà có được một tù trưởng, đầu đội khăn nhiễu, vai mang mải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó như chàng ?Vì vậy, danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm. Săn. Từ khắp mọi miền, người ta khiêng rượu khiêng lợn đến. Cả miền Ê-đê Ê-gao ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước. Ngực quấn chéo một tấm mềm chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo mụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếcho ăn hoa tre, chàng Đăm Săn hiện ra là một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy. Bắp chân chàng to bằngchuyện tra hang, giun trong ܓ, ܓ1 Aیہی بس گی== 4ی : Alcây xà ngang, bắp đùi chàng o – – -o g ngang Sức Voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn Vốn đã ngang tàng” từ trong bụng mẹ. Tiệc tùng linh đình, ăn uống đông vui kéo dài suốt cả mùa khô. Đến đây, rượu đã nhạt, ché đã phai”, ai ở đâu về đấy, khách lần lượt ra về.(Đám San — sử thi E-de, NGUYÊN HỨU THẤU dịch, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1988)loài cây rừng, hình dạng gi trúc, thân nhỏ và cứng. (2) Hoa dampiế ừng .±.ܝܝܝ . . ܬܐ(3) E-de E-g gười Ê-đê lùng tù y để gọi gurời til | ở Tây Nguyên. (4) Chim ghếch: một loài chim rừng.(5) Nguyêin Ivon I ́ “Sܬܝ — ܐ ܐ ܢ ܕ ܐ ܝܬܐ – ܫ ܫL “w a – ܫI ARA LI IL LJL JL — ۔۔۔۔۔۔ ۔۔۔۔۔۔۔۔ t Hãy tóm tắt diễn biến trận đánh để so sánh tài năng và phẩm chất của hai tù trưởng. Gợi ý: a) Đăm Săn khiêu chiến và thái độ của Mitao Mxây. b) Hiệp đấu thứ nhất: Hai bên lần lượt múa khiên: Mtao Mxây múa trước: tỏ ra kém cỏi. Đăm Săn múa sau: tỏ ra tài giỏi hơn hẳn. Kết quả hiệp đấu.2. Phân tích những câu nói và hành động của đông đảo dân làng đối với Việc thắng thua của hai tù trưởng để chỉ ra thái độ và tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với mục đích của cuộc chiến nói chung, đối với người anh hùng sử thi nói riêng. 3. Phần cuối đoạn trích chú ý nhiều đến việc miêu tả cảnh chết chóc hay cảnh ăn ừng chiến thắng? Hãy phân tích ý nghĩa củ lựa chọn ấy để làm rõ thái độ, cách nhìn nhận của tác giả về ý nghĩa thời đại của cuộc chiến tranh bộ tộc và về tầm vóc lịch sử của người anh hùng trong sự phát triển của cộng đồng. 4. Hãy phân tích giá trị miêu tả và biểu cảm của các câu văn có dùng lối so sánh, phóng đại khi miêu tả nhân vật, khung cảnh diễn ra sự việc.GHI NHO• Trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với Cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc – đó là những tình cảm cao cả nhất thôi” thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.→ Ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu với phép so sánh và phóng đại được sử dụng có hiệu quả cao là những đặc điểm nghệ thuật tiêu biếu của sử thi.LUYÊN TậPTrong đoạn trích có nhắc đến việc Đăm Săn gặp ông Trời, được ông bày cho cách đánh thắng Mtao Mxây. Theo anh (chị), vai trò của thần linh và vai trò của con người đối với cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn được thể hiện như thế nào ?

Bài giải này có hữu ích với bạn không?

Chiến thắng Mtao Mxây (trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên)

--Chọn Bài--

↡

Tài liệu trên trang là MIỄN PHÍ, các bạn vui lòng KHÔNG trả phí dưới BẤT KỲ hình thức nào!