Xem toàn bộ tài liệu Lớp 7 – Cánh Diều: tại đây
Bài 14 KHTN lớp 7: Cách đây hơn hai nghìn năm, người Hy Lạp đã biết đến những viên đá màu đen có khả năng hút sắt (hình 14.1). Chúng được gọi là nam châm hay còn được gọi là đá dẫn đường, vì chúng có thể được dùng để xác định phương hướng.
Ngày nay, nam châm được dùng rất phổ biến từ các vật dụng thông thường như bộ phận giữ cánh cửa, kim la bàn, … cho đến các thiết bị hiện đại trong khoa học kĩ thuật.
Nam châm có tính chất gì mà chúng lại được sử dụng nhiều như thế?
Trả lời:
Nam châm có tính chất từ. Nam châm có thể hút hoặc đẩy các nam châm khác, có thể hút các vật làm bằng vật liệu từ.
Thực hành trang 76 KHTN lớp 7:
+ Khi thanh nam châm đã nằm yên, ghi lại hướng trục dài của nó.
+ Xoay thanh nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi thanh nam châm đã nằm yên trở lại, hãy xác định xem nó có nằm theo hướng như lúc ban đầu nữa không.
+ So sánh kết quả của em với kết quả của nhóm bạn khác.
+ Rút ra kết luận về sự định hướng của thanh nam châm tự do.
Trả lời:
+ Các em có thể tự thực hiện thí nghiệm đơn giản này cùng các bạn.
+ Sau đó rút ra được kết luận về sự định hướng của thanh nam châm tự do:
Khi thanh nam châm tự do, thì nam châm này nằm dọc theo hướng xác định đó là hướng địa lí nam bắc. Cực từ bắc của nam châm hướng về phía cực Bắc của Trái Đất, cực từ nam của nam châm hướng về phía cực Nam của Trái Đất.
Câu hỏi 1 trang 76 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Khi treo thanh nam châm gần một thanh nam châm khác thì kết quả sẽ khác vì hai thanh nam châm này có thể hút hoặc đẩy nhau, làm cho sự định hướng ban đầu thay đổi.
Luyện tập 1 trang 77 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Khi được tự do, kim nam châm này nằm dọc theo hướng địa lí nam bắc. Cực từ bắc của nam châm hướng về phía cực Bắc của Trái Đất, cực từ nam của nam châm hướng về phía cực Nam của Trái Đất.
Thực hành trang 77 KHTN lớp 7:
+ Khi thanh nam châm A đã nằm yên, đưa cực từ bắc của thanh nam châm B lại gần cực bắc của thanh nam châm A. Quan sát xem cực từ này hút hay đẩy nhau.
+ Làm tương tự cho cực từ nam của thanh nam châm A.
Trả lời:
+ Cực từ bắc của thanh nam châm B đẩy cực từ bắc của thanh nam châm A.
+ Cực từ bắc của thanh nam châm B hút cực từ nam của thanh nam châm A.
Kết luận:
Hai nam châm đặt gần nhau, 2 cực cùng tên thì đẩy nhau, 2 cực khác tên thì hút nhau.
Luyện tập 2 trang 77 KHTN lớp 7:
Trả lời:
+ Thanh A đã có kí hiệu các cực từ (N – S).
+ Dùng cực N của thanh A lại gần một đầu cực của thanh B, nếu chúng hút nhau thì chứng tỏ đầu cực của thanh nam châm B phải khác cực N của thanh A. Nên đầu cực này của thanh B là cực S (cực từ nam). Vậy đầu cực còn lại của thanh B là cực N (cực từ bắc).
+ Nếu hai cực đẩy nhau thì đầu cực này của thanh B là cực cùng tên với cực N của thanh A. Nên đầu cực này của thanh B là cực N (cực từ bắc). Vậy đầu cực còn lại của thanh B là cực S (cực từ nam).
Thực hành trang 78 KHTN lớp 7:
Dụng cụ
Một thanh nam châm và các vật làm bằng đồng, nhôm, sắt, nhựa, thủy tinh, gỗ, …
Tiến hành
+ Lần lượt đưa các cực từ của thanh nam châm lại gần mỗi vật nói trên.
+ Ghi các kết quả thí nghiệm vào bảng.
+ Rút ra kết luận.
Trả lời:
+ Nam châm hút vật làm bằng sắt.
+ Nam châm không hút các vật làm bằng đồng, nhôm, nhựa, thủy tinh, gỗ.
Kết luận:
– Nam châm hút được các các vật được làm từ vật liệu từ (sắt, thép, cobalt, …)
– Nam châm không hút các vật không thuộc vật liệu từ (đồng, nhôm, …)
Tìm hiểu thêm trang 78 KHTN lớp 7:
Có hai thanh giống hệt nhau, một thanh là nam châm, một thanh là sắt. Không dùng thêm dụng cụ nào khác, làm thế nào để xác định được thanh nào là nam châm, thanh nào là sắt?
Trả lời:
Giả sử thanh A là nam châm, thanh B là sắt. Đưa một đầu của thanh A lại gần trung điểm (điểm chính giữa) của thanh B nếu:
+ Thanh A và thanh B hút nhau mạnh thì chứng tỏ điều giả sử là đúng. Vì ở 2 đầu cực của nam châm tác dụng mạnh lên các vật liệu từ hoặc lên nam châm.
+ Thanh A và thanh B hút nhau rất yếu chứng tỏ thanh A phải là sắt, thanh B là nam châm. Vì thanh B là nam châm nên tại các cực từ nam châm tác dụng mạnh nhất còn ở điểm chính giữa của nó thì tác dụng lên các vật liệu từ hoặc lên nam châm rất yếu.
Vận dụng trang 78 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Không thể tách được. Vì các chất này đều thuộc nhóm vật liệu từ, nam châm đều hút các chất này rất mạnh.