Xem toàn bộ tài liệu Lớp 7 – Cánh Diều: tại đây
Bài 3 KHTN lớp 7: Ai nhanh hơn?
Hãy sắp xếp những tấm thẻ vào các ô trong bảng dưới đây theo quy luật nhất định.
Hãy cho biết các tấm thẻ được sắp xếp theo quy luật nào theo hàng và theo cột.
Tương tự như vậy, có thể sắp xếp các nguyên tố hóa học theo quy luật vào một bảng được không?
Trả lời:
Các tấm thẻ được sắp xếp như sau:
|
(2) |
(5) |
(10) |
(8) |
|
(9) |
(11) |
(1) |
(4) |
|
(12) |
(3) |
(6) |
(7) |
+ Theo hàng ngang từ trái sang phải các tấm thẻ được sắp xếp theo quy luật: Các chú gấu trong tấm thẻ có kích thước bằng nhau, số khuy áo của các chú gấu tăng dần.
+ Theo cột từ trên xuống dưới các tấm thẻ được sắp xếp theo quy luật: Các chú gấu trong tấm thẻ có cùng số khuy áo, kích thước các chú gấu tăng dần.
– Tương tự như vậy, nếu coi các khuy áo là những electron, kích thước chú gấu tăng dần như số lớp electron tăng dần ta có thể sắp xếp các nguyên tố hóa học theo quy luật vào một bảng.
Câu hỏi 1 trang 20 KHTN lớp 7:
|
C |
? |
O |
|
Si |
? |
? |
Trả lời:
Các nguyên tố trên được sắp xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần từ trái sang phải và từ trên xuống dưới như sau:
|
C (6) |
N (7) |
O (8) |
|
Si (14) |
P (15) |
S (16) |
Tìm hiểu thêm trang 20 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Ngay từ khi chưa biết rõ về cấu tạo nguyên tử, các nhà khoa học đã tìm ra cách phân loại, sắp xếp các nguyên tố hóa học để tìm ra quy luật về tính chất của chúng. Trong lịch sử nghiên cứu, một số quy luật sắp xếp đã được tìm ra nhưng đều không thành công.
Đến năm 1869, nhà bác học Nga Men-đê-lê-ép (Dmitri Ivanovich Mendeleev) (1834 – 1907) sắp xếp 63 nguyên tố hóa học đã biết thời đó theo chiều tăng dần khối lượng nguyên tử và phát hiện ra rằng tính chất của các nguyên tố được lặp lại đều đặn sau một số nguyên tố nhất định. Tuy nhiên, ông đã hiệu chỉnh vị trí một số nguyên tố trái với nguyên tắc sắp xếp để chúng phù hợp với quy luật về biến đổi tính chất và dự đoán vị trí một số nguyên tố chưa biết. Tiên đoán của Men-đê-lê-ép là đúng sau khi các nhà khoa học tìm ra các nguyên tố mới. Để ghi nhận sự cống hiến vĩ đại của ông, năm 1955, các nhà vật lí người Mỹ đã đặt tên nguyên tố họ tổng hợp được có số thứ tự 101 trong bảng tuần hoàn là Mendelevium (Md).
Câu hỏi 2 trang 20 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Hình 3.1 cho biết:
+ Tên nguyên tố là carbon.
+ Số hiệu nguyên tử của nguyên tố carbon là Z = 6.
+ Kí hiệu hóa học là C.
+ Khối lượng nguyên tử của nguyên tố carbon bằng 12 (amu).
Luyện tập 1 trang 20 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Dựa vào bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học trang 25 – SGK Khoa học tự nhiên 7 – Cánh diều ta có:
– Nguyên tố hóa học có số thứ tự 16 là sulfur (lưu huỳnh):
+ Số hiệu nguyên tử: Z = 16
+ Kí hiệu hóa học: S
+ Khối lượng nguyên tử: 32 (amu).
– Nguyên tố hóa học có số thứ tự 20 là calcium:
+ Số hiệu nguyên tử: Z = 20
+ Kí hiệu hóa học: Ca
+ Khối lượng nguyên tử: 40 (amu)
Câu hỏi 3 trang 21 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Để trả lời câu hỏi này các em cần nhớ:
+ Số hiệu nguyên tử của nguyên tố Z = số proton = số electron.
+ Số thứ thự chu kì = số lớp electron.
|
Nguyên tử |
Số hiệu nguyên tử |
Số lớp electron |
Chu kỳ |
|
Carbon (C) |
6 |
2 |
2 |
|
Aluminium (Al) |
13 |
3 |
3 |
Luyện tập 2 trang 21 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Cách 1:
– Nguyên tử X có số thứ tự 15 = số hiệu nguyên tử Z = số proton = số electron.
⇒ Các electron được sắp xếp vào 3 lớp:
+ Lớp thứ nhất có 2 electron.
+ Lớp thứ hai có 8 electron.
+ Lớp thứ ba có 5 electron
⇒ Nguyên tố X nằm ở chu kì 3 trong bảng tuần hoàn.
Cách 2:
Quan sát bảng tuần hoàn, xác định được nguyên tố có số thứ tự 15 ở chu kì 3 của bảng tuần hoàn.
⇒ X có 3 lớp electron (do số thứ tự chu kì = số lớp electron).
Luyện tập 3 trang 21 KHTN lớp 7:
Hình 3.4. Mô hình cầu tạo nguyên tử sodium và argon
Trả lời:
Luyện tập 4 trang 22 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Nguyên tố oxygen (O) tạo nên khí oxygen (O2) duy trì sự hô hấp của con người, động vật, thực vật và có nhiều trong không khí (chiếm khoảng 21% thể tích không khí).
– Tên nguyên tố: Oxygen
– Kí hiệu hóa học: O
– Nguyên tố O nằm ở ô số 8 và chu kì 2 trong bảng tuần hoàn.
Câu hỏi 4 trang 22 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Quan sát hình 3.5 và bảng tuần hoàn xác định được:
– Nguyên tử Li (lithium) có 1 electron lớp ngoài cùng. Nguyên tử Li (lithium) nằm ở nhóm IA trong bảng tuần hoàn.
– Nguyên tử Cl (chlorine) có 7 electron lớp ngoài cùng. Nguyên tử Cl (chlorine) nằm ở nhóm VIIA trong bảng tuần hoàn.
Em cần nhớ: Số thứ tự nhóm A = số electron lớp ngoài cùng.
Luyện tập 5 trang 23 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Xét nguyên tố có số thứ tự 9:
– Số thứ tự = 9 = số hiệu nguyên tử Z = số proton = số electron.
– Các electron được sắp xếp vào 2 lớp ⇒ Nguyên tố nằm ở chu kì 2 trong bảng tuần hoàn.
– Lớp ngoài cùng có 7 electron ⇒ Nguyên tố thuộc nhóm VIIA, là phi kim.
Xét nguyên tố có số thứ tự 18:
– Số thứ tự = 18 = số hiệu nguyên tử Z = số proton = số electron.
– Các electron được sắp xếp vào 3 lớp ⇒ Nguyên tố nằm ở chu kì 3 trong bảng tuần hoàn.
– Có 8 electron lớp ngoài cùng ⇒ Nguyên tố thuộc nhóm VIIIA, là khí hiếm.
Xét nguyên tố có số thứ tự 19:
– Số thứ tự = 19 = số hiệu nguyên tử Z = số proton = số electron.
Dựa vào sơ đồ nguyên tử trên ta thấy nguyên tử nguyên tố có 4 lớp electron, 1 electron lớp ngoài cùng
⇒ Nguyên tố thuộc chu kì 4, nhóm IA trong bảng tuần hoàn, là kim loại.
Ngoài ra, học sinh có thể quan sát trực tiếp bảng tuần hoàn để xác định.
Tìm hiểu thêm trang 23 KHTN lớp 7:
Trả lời:
– Nhóm B (còn gọi là nhóm các nguyên tố kim loại chuyển tiếp) gồm 8 nhóm được đánh số từ IIIB đến VIIIB, rồi IB và IIB theo chiều từ trái sang phải trong bảng tuần hoàn.
– Nhóm B gồm 10 cột, riêng nhóm VIIIB gồm 3 cột.
– Nhóm B chỉ gồm các nguyên tố của các chu kỳ lớn (từ chu kì 4 trở đi).
Câu hỏi 5 trang 23 KHTN lớp 7:
Trả lời:
– Các nguyên tố kim loại nằm ở phía bên trái và góc dưới bên phải của bảng tuần hoàn. (ô nguyên tố màu xanh trong bảng tuần hoàn). Các nguyên tố nhóm IA (trừ hydrogen) đều là kim loại điển hình (kim loại hoạt động mạnh).
– Các nguyên tố phi kim nằm ở phía trên, bên phải của bảng tuần hoàn. (ô nguyên tố màu hồng trong bảng tuần hoàn). Trong đó các phi kim hoạt động mạnh nằm ở phía trên. Các nguyên tố nhóm VIIA hầu hết là các phi kim điển hình, fluorine ở đầu nhóm là phi kim hoạt động mạnh nhất.
– Các nguyên tố khí hiếm là tất cả các nguyên tố nằm trong nhóm VIIIA. (ô nguyên tố màu vàng trong bảng tuần hoàn).
Luyện tập 6 trang 24 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Nguyên tố X nằm ở chu kì 2, nhóm VA trong bảng tuần hoàn.
Sử dụng bảng tuần hoàn ta biết được:
– Tên nguyên tố X là: Nitrogen.
– Kí hiệu hóa học: N
– Khối lượng nguyên tử: 14 (amu).
– X ở ô thứ 7 trong bảng tuần hoàn, là nguyên tố phi kim.
Vận dụng trang 24 KHTN lớp 7:
Trả lời:
Học sinh tự nghiên cứu, thiết kế.
Hình minh họa sản phẩm của học sinh