Xem toàn bộ tài liệu Lớp 10 – Cánh Diều: tại đây
Mở đầu trang 27 Kinh tế và Pháp luật 10:
Hằng năm, Nhà nước có những chính sách hỗ trợ kinh phí học tập cho học sinh, sinh viên, đầu tư kinh phí cho giáo dục.
Theo em, các khoản kinh phí đó đến từ đâu? Em hãy chia sẻ ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư đó đối với sự phát triển của giáo dục.
Lời giải:
– Theo em, các khoản kinh phí đó đến từ các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác.
– Ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư đó đối với sự phát triển của giáo dục: đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Câu hỏi trang 27 Kinh tế và Pháp luật 10:
Thông tin 1. Ngày 12/11/2020, với tỉ lệ 92,53% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2021. Theo đó, Quốc hội thống nhất tổng số thu ngân sách nhà nước năm 2021 là 1 343 330 tỷ đồng, tổng số chi ngân sách nhà nước là 1 687.000 tỉ đồng. Quốc hội giao Chính phủ thực hiện một số biện pháp điều hành nhiệm vụ tài chính – ngân sách nhà nước năm 2021 nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh doanh phục hồi tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát.
(Theo Tạp chí điện tử Tài chính ngày 12/11/2020)
Thông tin 2. Ngày 03/12/2020, Bộ Tài chính đã ban hành quyết định số 1927/QĐ-BTC về việc công bố công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2021, theo đó, cân đối nguồn thu, chi dự toán ngân sách trung ương và ngân sách địa phương năm 2021 như sau
– Ngân sách trung ương:
+ Tổng nguồn thu ngân sách trung trong 739 401 tỷ đồng
+ Tổng chi ngân sách trung ương 1058 271 tỷ đồng
+ Bội chi ngân sách trung trong: 318 870 tỷ đồng
– Ngân sách địa phương:
+ Tổng nguồn thu ngân sách địa phương: 954 733 tỷ đồng
+ Tổng chi ngân sách địa phương: 979 533 tỷ đồng
+ Bội chi ngân sách địa phương: 24 800 tỷ đồng
(Theo Bộ Tài chính, Cân đối nguồn thu, chi dự toán ngân sách trung ương và ngân sách địa phương năm 2021, Cổng công khai ngân sách nhà nước ).
a) Ngân sách nhà nước bao gồm những nội dung cơ bản nào?
b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian bao lnâu?
c) Cơ quan nhà nước nào có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước ?
d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích gì?
Lời giải:
Yêu cầu a) Ngân sách nhà nước bao gồm những nội dung cơ bản: thu ngân sách nhà nước; chi ngân sách nhà nước.
Yêu cầu b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian năm 2021.
Yêu cầu c) Cơ quan nhà nước Quốc hội có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước
Yêu cầu d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh doanh phục hồi tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát.
Câu hỏi trang 29 Kinh tế và Pháp luật 10:
Cơ cấu thu ngân sách nhà nước
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập kinh tế quốc tế, thời gian qua, công tác quản lý thu ngân sách và cơ cấu ngân sách đã được Bộ Tài chính triển khai quyết liệt với những bước tiến quan trọng. Cụ thể, giai đoạn 2011 – 2015, tổng thu ngân sách nhà nước tiếp tục tăng, gấp gần hai lần so với giai đoạn 2006 – 2010, binh quân đạt 22,3% GDP. Thu ngân sách nhà nước năm 2016 – 2017 binh quân đạt trên 22% GDP. Năm 2018, thu cân đối ngân sách nhà nước ước đạt 1 422,7 nghìn tỷ đồng, vượt 103,5 nghìn tỷ đồng so với dự toán, tăng 64,3 nghìn tỷ đồng so với số bao cáo Quốc hội, tỉ lệ động viên vào ngân sách nhà nước đạt 25,7% GDP.
Thực tế số thu ngân sách nhà nước qua các năm cho thấy, cơ cấu thu ngân sách ngày càng vững chắc hơn phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế và quá trình hội nhập.
Cơ cấu chi ngân sách nhà nước
Chủ trương, chính sách về cơ cấu chi ngân sách nhà nước có nhiều chuyển biến qua từng thời kỳ phát triển của đất nước, góp phần cải thiện rõ nét, cụ thể về quy mô chi ngân sách nhà nước, cơ cấu chi, tỷ trọng chi ngân sách nhà nước cũng đã thay đổi theo hướng tích cực, toàn diện, bền vững. Theo đó, quy mô chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2006 – 2010 đạt bình quân 29,8% GDP, giai đoạn 2011 – 2015 bình quân chỉ ngân sách nhà nước đạt mức 29,4% GDP. Kết hợp với thu hút các nguồn vốn khác là nền tảng cho phát triển kinh tế và giải quyết đói nghèo, thực hiện các mục tiêu tiến bộ, công bằng, hướng tới phát triển nhanh bền vững, bảo đảm các nhiệm vụ chi quốc phòng – an ninh, an sinh xã hội.
(Theo Tạp chí điện tử Tài chính ngày 22/4/2019)
a) Ngân sách nhà nước có vai trò như thế nào đối với việc huy động các nguồn lực tài chính đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu của Nhà nước?
b) Tại sao ngân sách nhà nước lại có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế ?
c) Ngân sách nhà nước đóng vai trò gì trong việc thực hiện điều tiết thu nhập, phát triển an sinh xã hội ?
Lời giải:
Yêu cầu a) Ngân sách nhà nước có vai trò quan trọng, phân bổ đối với việc huy động các nguồn lực tài chính đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
Yêu cầu b) Ngân sách nhà nước có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế vì: nó là nền tảng cho phát triển kinh tế và giải quyết đói nghèo, thực hiện các mục tiêu tiến bộ, công bằng, hướng tới phát triển nhanh bền vững, bảo đảm các nhiệm vụ chi quốc phòng – an ninh, an sinh xã hội.
Yêu cầu c) Ngân sách nhà nước đóng vai trò là công cụ trong việc thực hiện điều tiết thu nhập, phát triển an sinh xã hội.
Câu hỏi trang 30 Kinh tế và Pháp luật 10:
Điều 34, Luật Ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13
Quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước.
1. Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phi và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.
2. Trường hợp được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vốn và kinh phí theo dự toán được giao thì phải quản lý, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, dùng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính
3. Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách
4. Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính – ngân sách theo quy định của pháp luật.
a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước là gì?
b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có những quyền gì ?
Lời giải:
Yêu cầu a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước là:
– Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phi và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.
– Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.
Yêu cầu b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có những quyền:
– Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính – ngân sách theo quy định của pháp luật.
Luyện tập 1 trang 31 Kinh tế và Pháp luật 10:
A. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước được thiết lập hằng năm chỉ dùng để Nhà nước điều tiết kinh tế và bình ổn giá cả.
B. Ngân sách nhà nước là dự toán các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định.
C. Ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi của Nhà nước để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
D. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Lời giải:
– Em không đồng ý với ý kiến A. Vì Ngân sách nhà nước còn dùng đối với toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối nội, đối ngoại của quốc gia.
– Em không đồng ý với ý kiến B. Vì Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
– Em không đồng ý với ý kiến C. Vì ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
– Em đồng ý với ý kiến D. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Luyện tập 2 trang 31 Kinh tế và Pháp luật 10:
A. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.
B. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
C. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.
Lời giải:
– Nội dung “D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.” không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước.
– Vì: đặc điểm của Ngân sách nhà nước là:
+ Bao gồm toàn bộ các khoản thu chỉ được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.
+ Được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
+ Hoạt động thu chi của ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp
+ Được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
Luyện tập 3 trang 31 Kinh tế và Pháp luật 10:
Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, giáo dục nghề nghiệp là bộ phận của hệ thống giáo dục quốc dân. Hằng năm, ngân sách nhà nước đều ưu tiên bố trí kinh phí cho lĩnh vực giáo dục đào tạo và dạy nghề đảm bảo tỷ lệ theo quy định tại Nghị quyết số 29–NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Cụ thể, chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho giáo dục, đào tạo và dạy nghề năm 2019 là 244 835 tỉ đồng, bằng 24,49% tổng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (ngân sách trung ương 28 335 tỷ đồng, ngân sách địa phương 216 500 tỷ đồng), năm 2020 là 258 750 tỷ đồng, bằng 24,49% tổng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (ngân sách trung trong 30 250 tỷ đồng, ngân sách địa phương 228 500 tỉ đồng)
(Theo Thời báo tài chính Việt Nam, ngày 12/5/2020)
a) Tại sao Nhà nước chi ngân sách cho công tác giáo dục nghề nghiệp?
b) Vai trò của ngân sách nhà nước ở đây là gì?
Lời giải:
Yêu cầu a) Nhà nước chi ngân sách cho công tác giáo dục nghề nghiệp vì: giáo dục nghề nghiệp là bộ phận của hệ thống giáo dục quốc dân, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Yêu cầu b) Vai trò của ngân sách nhà nước ở đây là đẩy nhanh quá trình hội nhập quốc tế.
Luyện tập 4 trang 32 Kinh tế và Pháp luật 10:
Tình huống. Bà X có thu nhập thuộc diện phải nộp thuế vào ngân sách nhà nước nhưng bà đã kê khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách. Biết hành vi của mẹ là sai, Q đã khuyên mẹ nên thực hiện đúng quy định của pháp luật về ngân sách.
a) Em hãy nhận xét việc làm của bà X trong tình huống trên.
b) Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm của Q? Vì sao?
Lời giải:
Yêu cầu a) Việc làm của bà X trong tình huống trên là sai, vi phạm pháp luật. Vì: Nghĩa vụ nộp thuế là một nghĩa vụ bắt buộc với các công dân.
Yêu cầu b) Em đồng tình với việc làm của anh Q. Vì: công dân có nghĩa vụ nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của Pháp luật.
Vận dụng 1 trang 32 Kinh tế và Pháp luật 10:
Lời giải:
– Thuế tài nguyên thu từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí
– Thuế sử dụng đất nông nghiệp
– Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp
– Tiền sử dụng đất
– Tiền cho thuê đất, thuê mặt nước, không kể tiền thuê đất, thuê mặt nước từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí
– Tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước
– Lệ phí môn bài
– Lệ phí trước bạ
– Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết, kể cả hoạt động xổ số điện toán
– Các khoản thu hồi vốn của ngân sách địa phương đầu tư tại các tổ chức kinh tế theo quy định; thu cổ tức, lợi nhuận được chia tại công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có vốn góp của nhà nước do Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đại diện chủ sở hữu; thu phần lợi nhuận sau thuế còn lại sau khi trích lập các quỹ của doanh nghiệp nhà nước do Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đại diện chủ sở hữu
– Thu từ bán tài sản nhà nước, kể cả thu từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất gắn liền với tài sản trên đất, chuyển mục đích sử dụng đất do các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị – xã hội, các đơn vị sự nghiệp công lập, các công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước làm chủ sở hữu đơn vị hoặc doanh nghiệp mà có vốn của ngân sách địa phương tham gia trước khi thực hiện cổ phần hóa, sắp xếp lại và các đơn vị, tổ chức khác thuộc địa phương quản lý
– Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức quốc tế, các tổ chức khác, các cá nhân ở nước ngoài trực tiếp cho địa phương
– Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do các cơ quan nhà nước địa phương thực hiện, không kể khoản được cấp có thẩm quyền cho khấu trừ để khoản chi phí hoạt động; phí thu từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập địa phương và doanh nghiệp nhà nước địa phương thực hiện, sau khi trừ phần được trích lại để bù đắp chi phí theo quy định của pháp luật.
– Lệ phí do các cơ quan nhà nước địa phương thực hiện thu
– Tiền thu từ xử phạt vi phạm hành chính, phạt, tịch thu khác theo quy định của pháp luật do các cơ quan nhà nước địa phương quyết định thực hiện xử phạt, tịch thu
– Thu từ tài sản được xác lập quyền sở hữu của nhà nước do các cơ quan, đơn vị, tổ chức thuộc địa phương xử lý, sau khi trừ đi các chi phí theo quy định của pháp luật
– Thu từ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, cấp quyền khai thác tài nguyên nước phần ngân sách địa phương được hưởng theo quy định của pháp luật
– Tiền sử dụng khu vực biển đối với khu vực biển thuộc thẩm quyền giao của địa phương
– Thu từ quỹ đất công ích và thu hoa lợi công sản khác
– Huy động đóng góp từ các tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật
– Thu từ quỹ dự trữ tài chính địa phương
– Thu kết dư ngân sách địa phương
Vận dụng 2 trang 32 Kinh tế và Pháp luật 10:
Lời giải:
Mở bài: giới thiệu ngắn gọn về hành vi vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước .
Thân bài:
– Hành vi vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước là gì?
– Hành vi đó là gì ?
– Biểu hiện là gì?
– Chủ thể là ai ?
– Hậu quả thế nào ?
– Cách xử phạt là gì ?
– Phê phán hành vi đó .
Kết bài: Cảm nghĩ và tóm tắt lại sự phê phán đó.