Xem toàn bộ tài liệu Lớp 6 – Cánh Diều: tại đây
Việc miêu tả thời tiết lạnh có liên quan gì đến sự kiện “đêm nay Bác không ngủ” trong bài thơ?
Trả lời:
– Trong bốn khổ đầu của bài thơ, tuy từ “lạnh” không xuất hiện nhưng người đọc vẫn cảm nhận được thời tiết rất lạnh. Đó là vì nhà thơ đã đưa vào các khổ thơ này những chi tiết để miêu tả cái lạnh của thời tiết một cách rất tinh tế:
+ Vì lạnh nên phải đốt lửa để sưởi ấm.
+ Vì lạnh phải đắp chăn để giữ ấm.
– Cái lạnh vào lúc “trời khuya” nên càng lạnh thêm.
+ Đặc biệt, chi tiết “trời mưa lâm thâm” càng khiến cho cái lạnh trở nên giá
buốt hơn.
– Chi tiết thời tiết lạnh giúp ta thấy được lí do Bác không ngủ (vì thương chiến sĩ, dân công ngoài mặt trận). Thêm nữa, đêm khuya, trời lạnh, thông thường ai cũng có nhu cầu được ngủ, được nghỉ ngơi nhưng Bác vẫn không ngủ. Điều này giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về tình cảm của Bác dành cho đồng bào, chiến sĩ.
Trả lời:
– Chi tiết đi dém chăn cho các anh đội viên ngủ thể hiện sự quan tâm ân cần của Bác với chiến sĩ. Đây là cử chỉ, quan tâm săn sóc của “người cha” dành cho “con”. Điều này giải thích vì sao anh đội viên đã cảm nhận về Bác trong quan hệ cha con. Người Cha mái tóc bạc / Đốt lửa cho anh nằm.
– Bác đi dém chăn cho “từng người, từng người một”: thể hiện sự quan tâm chu đáo đến từng người, không bỏ quên, không để sót ai.
Trả lời:
– Anh đội viên “thức luôn cùng Bác” vì anh muốn chia sẻ với những lo lắng của Bác. Đây là chi tiết cuối bài thơ nên nó cũng cho thấy sự vận động trong tình cảm của anh đội viên dành cho Bác: từ chỗ xúc động, quan tâm, lo lắng cho sức khoẻ của Bác đến chỗ thấu hiểu tấm lòng, tình cảm của Bác và cuối cùng muốn được chia sẻ với những lo lắng, vất vả của Người.
– Chi tiết này giúp cho hình ảnh anh đội viên cũng trở nên đẹp hơn, trọn vẹn hơn.
Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?
Trả lời:
(Câu hỏi 4, SGK) – Câu thơ Đêm nay Bác không ngủ xuất hiện ở nhan đề bài thơ, được điệp lại ở các dòng 4, 35, 62. Ngoài ra, hai dòng thơ 39, 40: Bác vẫn ngồi đinh ninh / Chòm râu im phăng phắc cũng góp phần khắc hoạ sự kiện Bác không ngủ.
– Nhan đề bài thơ khiến sự kiện đêm nay Bác không ngủ trở thành sự kiện trung tâm của bài thơ. Các câu thơ khác trong bài thơ láy lại và tô đậm hình tượng không ngủ của Bác trong toàn bộ bài thơ.
Trả lời:
(Câu hỏi 5, SGK) Các yếu tố miêu tả được thể hiện tập trung trong các từ láy Ví dụ: Vẻ mặt Bác trầm ngâm / Ngoài trời mưa lâm thâm / Mái lều tranh xơ xác; hoặc Bóng Bác cao lồng lộng / Ấm hơn ngọn lửa hồng; hoặc Vâng lời anh nhắm mắt / Nhưng bụng vẫn bồn chồn; hoặc Anh vội vàng nằng nặc / Mời Bác ngủ Bác ơi.
→ Các từ láy trên hoặc khắc hoạ chân dung (nhân vật), trạng thái (sự kiện), thể hiện cảm xúc, tâm trạng của nhân vật.
Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới:
Một đêm, Bác Hồ ghé vào một lán bộ đội giữa rừng. Một đội viên tỉnh giấc thấy Có một cụ già Nùng đang tiếp củi vào bếp lửa giữa lán. Bóng ông cụ và ánh lửa như đang tỏa sáng, xua đi bóng tôi và cái lạnh lẽo của núi rừng. Anh trùm kín thêm áo trấn thủ lên đầu định ngủ tiếp nhưng linh tính mách bảo anh một điều gì đó. Anh ló đầu ra, căng mắt quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh vùng dậy sung sướng định reo lên nhưng không hiểu sao, anh chỉ lại run run khẽ thốt:
– Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác đi ngủ…
Bác cười hiền, đầm ấm:
– Được, cháu cứ ngủ ngon, Bác sẽ đi ngủ.
Vâng lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm sao có thể ngủ được khi được gặp Bác Hồ và Bác Hồ còn thức. Thể là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ kẻo trời sắp sảng. Bác lại âu yếm bảo: “Cháu cứ việc ngủ ngon, ngày mãi đi đánh giặc.
Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh còn nhiêu bộ đội và dân công ngủ ngoài rừng.”.
(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)
Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau trong câu chuyện giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.
Trả lời:
(Câu hỏi 6, SGK)
|
Giống nhau |
Khác nhau |
|
– Thời gian: đêm khuya, lạnh. – Không gian: trong lán của chiến sĩ. – Sự chăm sóc của Bác dành cho các chiến sĩ: đốt lửa. – Lí do Bác không ngủ: vì lo lắng, quan tâm đến bộ đội và dân công. |
Một số chi tiết trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ khác với đoạn trích: – Mưa lâm thâm. – Bác đi dém chăn cho các chiến sĩ, Bác nhón chân để không làm các chiến sĩ giật mình. – Nhấn mạnh anh đội viên ba lần thức dậy (để khắc họa rõ hơn sự kiện: đêm nay Bác không ngủ). – Anh đội viên thức cùng Bác. Những bổ sung trên giúp khắc họa sâu sắc hơn tình cảm của Bác với chiến sĩ, đồng bào, đồng thời cũng giúp người đọc hình dung rõ nét hơn tình cảm của anh đội viên với Bác. |
Hãy chỉ ra các yếu tố kể và tả trong văn bản bài thơ.
NÀNG TIÊN ỐC
Buổi tối như mọi bữa
Bé làm nũng nghiêng đầu:
– Chị ơi, chuyện cổ tích
Kể cho em nghe nào!
… “Xưa có bà già nghèo
Chuyên mò cua bắt ốc
Một hôm bà bắt được
Một con ốc xinh xinh
Vỏ nó biêng biếc xanh
Không giống như ốc khác
Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ:
Sân nhà sao sạch quá!
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ
Bà già thấy chuyện lạ
Bèn cố ý rình xem
Thì thấy một nàng tiên
Bước ra từ chum nước
Bà già liền bí mật
Đập vỡ vỏ ốc xanh
Rồi ôm lấy nàng tiên
Không cho chui vào nữa
Hai mẹ con từ đó
Rất là thương yêu nhau…”
Bé nghe nghênh cái đầu
Mắt tròn xoe không chớp
Chị kể xong, bất chợt
Bé kêu lên rất to:
– Ứ ừ biết rồi cơ
Chị phê bình em đấy!
(In trong sách Hương cốm, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1975)
Trả lời:
– Yếu tố tự sự: câu chuyện Nàng tiên ốc mà người chị kể cho em nghe: có bà già làm nghề mò cua bắt ốc, một hôm bà nhặt được con ốc đẹp không nỡ bán bèn đem thả vào chum, rồi có người nấu cơm dọn dẹp sẵn cho bà mà bà không biết là ai. Bà quyết định rình xem là ai, khi biết là cô gái trong vỏ ốc liền đập vỏ và hai mẹ con sống cùng nhau
– Yếu tố miêu tả: ốc xinh xinh, biêng biếc xanh, nhà sao sạch quá, cơm nước tinh tươm, vườn rau tươi sạch cỏ, mắt tròn xoe không chớp.