Xem toàn bộ tài liệu Lớp 10: tại đây

I. Hình thành ý tưởng, dự kiến, cốt truyện

Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Trong văn bản nhà văn Nguyên Ngọc kể lại câu chuyện về quá trình suy nghĩ, thai nghén truyện ngắn Rừng xà nu. Qua lời kể của Nguyên Ngọc, ta có thể rút ra quá trình hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện như sau:

– Suy nghĩ về cách đặt tên nhân vật: Đề hay Tnú.

– Hình thành ý tưởng về một hình tượng gợi dẫn xuyên suốt truyện: bắt đầu và kết thúc bằng cảnh rừng xà nu.

– Dự kiến, tưởng tượng về diễn biến truyện, quan hệ giữa các nhân vật; tình yêu của Dít với Tnú; chi tiết chính làm bùng nổ tính cách nhân vật: vợ và con bị đánh chết ngay trước mắt Tnú; sự xuất hiện tất yếu của các nhân vật khác (ông cụ Mết – cội nguồn, bé Heng – tương lai kế tiếp) và những chi tiết đặc sắc diễn ra theo mạch kể.

– Hình dung, không gian, thời gian nghệ thuật của truyện: truyện một đời được kể trong một đêm.

Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Qua lời kể của tác giả, có thể rút ra bài học: để chuẩn bị viết một văn bản tự sự, cần hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện, suy nghĩ, tưởng tượng về các nhân vật cùng các sự việc, chi tiết tiêu biểu đặc sắc làm nên cốt truyện.

II. Lập dàn ý

Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Gợi ý:

– Nhan đề của hai câu chuyện có thể là:

   + Chị Dậu phá kho thóc Nhật (đề 1).

   + Chị Dậu bí mật nuôi giấu cán bộ (đề 2).

– Dàn ý có thể được dựng như sau:

Bố cục	Đề 1: Chị Dậu phá kho thóc Nhật	Đề 2: Chị Dậu bí mật nuôi giấu cán bộ
Mở bài	Rời nhà tên quan cụ, trong lòng tràn đầy căm phẫn nhưng phân vân không biết phải làm gì, may mắn thay chị Dậu gặp được một cán bộ Cách mạng.	Lòng căm hận bọn người giàu có thống trị sâu sắc đến mức, chị Dậu quyết định gia nhập đội ngũ cách mạng. Chị cảm nhận việc nuôi giấu cán bộ.
Thân bài	– Tinh thần giác ngộ của quần chúng ngày một dâng cao… – Bọn Nhật càng xiết chặt sự áp bức… – Trước cảnh người chết đói đầy đường, lãnh đạo cách mạng quyết định phát động quần chúng phá kho thóc của Nhật	– Nhiều lần địch càn quét vẫn không tìm ra tung tích cán bộ. – Cho đến khi có kẻ chỉ điểm, bọn chúng bắt chị Dậu tra tấn dã man.
Kết bài	– Hành động của chị Dậu đã có phương hướng… – Chị là tấm gương tiêu biểu của người lao động tự cứu mình…	– Nhờ giác ngộ lí tưởng cách mạng, chị Dậu trở thành người chiến sĩ kiên cường trên mặt trận đấu tranh giải phóng đất nước…

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Các bước lập dàn ý diễn ra theo trật tự như sau:

– Chọn đề tài

– Xác định chủ đề

– Dự kiến cốt truyện: từ đề tài, chủ đề, phác ra những nét chính của cốt truyện, xây dựng các nhân vật chính, nhân vật phụ, tưởng tượng và gắn kết các sự việc chính.

– Lập dàn ý theo ba phần: mở bài, thân bài, kết bài. Khi lập dàn ý cần chú ý đến khung cảnh thiên nhiên, tâm lí nhân vật, quan hệ giữa các nhân vật.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Có thể xây dựng cốt truyện như sau:

– Nam (học sinh) vốn là một học sinh chăm ngoan.

– Sau khi chuyển đến nơi ở mới (TP Hồ Chí Minh) cách xa bố mẹ Minh ảnh hưởng cuộc sống tại đó.

– Trong một lần bị bạn bè rủ rê nên đã tham gia tụ tập đánh nhau, bỏ học đi chơi, uống rượu, bia…

– Nam ân hận, buồn chán không có ai tâm sự

– Nam được thầy cô giáo chủ nhiệm giúp đỡ.

– Nam cố gắng vươn lên và trở thành con người xưa.

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Dàn ý:

a. Mở bài

– Minh và An gần gũi thân thiết với nhau từ nhỏ. Họ học cùng lớp với nhau

– Câu chuyện diễn ra khi trên lớp xảy ra liên tiếp các vụ mất tiền.

a. Thân bài

– Kể vắn tắt vài vụ mất tiền mà không tìm hiểu thấy nguyên do (trong đó Minh là người mất nhiều tiền nhất)

– Không khí lớp trở nên căng thẳng, mọi người đều nghi ngờ cho nhau.

– Mâu thuẫn trong lớp xảy ra.

– Minh ghi ngờ tất cả mọi người trong đó có An. Họ đã to tiếng và không còn chơi với nhau.

– Nhờ sự can thiệp của các thầy cô giáo, lớp đã tìm ra thủ phạm là một học sinh lớp khác.

c. Kết bài

– Không khí lớp trở lại bình thường.

– Minh xin lỗi An. Họ lại thân thiết như xưa.