Xem toàn bộ tài liệu Lớp 10: tại đây
I. Hướng dẫn soạn bài
a. Bố cục: 2 phần
– Phần 1: (từ đầu đến “đẹp thế”): Về thân phận của Tấm – cô gái mồ côi và con đường đến với hạnh phúc.
– Phần 2: (từ “Vào cung vua” đến hết): Cuộc đấu tranh quyết liệt của Tấm để giành lại sự sống và hạnh phúc.
b. Tóm tắt
Tấm mồ côi cha từ nhỏ, nàng sống với mẹ con dì ghẻ Cám. Mẹ con Cám thường xuyên bắt Tấm làm việc vất vả. Một lần đi bắt cá, Cám chút hết giỏ tôm cá của Tấm, trong giỏ còn mỗi con cá Bống, Tấm mang về nuôi. Mẹ con Cám thịt cá Bống. Nhà vua mở hội, mẹ con Cám bắt Tấm ở nhà nhặt thóc gạo trộn lẫn, được Bụt giúp Tấm được đi chơi hội, trên đường đi Tấm đánh rơi hài. Nhà vua nhặt được, ai đi vừa chiếc hài sẽ lấy làm vợ. Tấm đi vừa hài và trở thành hoàng hậu. Mẹ con Cám lập mưu giết Tấm, Tấm biến thành chim Vàng Anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị. Cuối cùng Tấm gặp lại nhà vua và sống trong cung hạnh phúc đến suốt đời.
Câu 1 (trang 72 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
– Xung đột truyện: quan hệ dì ghẻ – con chồng, giữa những người chị em cùng cha khác mẹ.
– Mâu thuẫn truyện thể hiện qua các sự việc:
+ Chiếm yếm đỏ.
+ Con cá bống.
+ Tấm đi xem hội – thử giày.
+ Cái chết và sự hóa thân của Tấm (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị).
– Bản chất của xung đột:
+ Sự tranh giành quyền lợi về vật chất và tinh thần trong cuộc sống gia đình và xã hội.
+ Thói xấu xa, ích kỉ, độc ác của con người.
– Diễn biến truyện phát triển qua hai tuyến nhân vật:
+ Tuyến nhân vật phản diện – mẹ con Cám: càng ngày càng tàn nhẫn, độc ác.
+ Tuyến nhân vật chính diện – Tấm: hành động và phản ứng yếu ớt về sau càng quyết liệt và chủ động đấu tranh.
Câu 2 (trang 72 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
– Tấm trải qua 4 lần hóa thân: Tấm bị giết hóa thành chim Vàng Anh => cây xoan đào => khung cửi => quả thị, nghĩa là đều hóa thành vật.
– Bốn hình thức biến hóa này cho thấy vẻ đẹp, phẩm chất của Tấm trong sáng, bình dị đó cũng là sự chuyển biến trong ý thức đấu tranh của nhân vật.
=>Quá trình biến hóa của nhân vật là yếu tố kì ảo thể hiện sức sống mãnh liệt của Tấm, của cái thiện và của công lí.
Câu 3 (trang 72 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Đối với tác giả dân gian hành động trả thù của Tấm đối với mẹ con Cám như vậy là thích đáng, là phù hợp với những gì mà mẹ con Cám đã gây ra.
=>Phản ánh đạo lí nhân dân: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.
Câu 4 (trang 72 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Bản chất mâu thuẫn và xung đột trong truyện:
– Mâu thuẫn và xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ đại: mâu thuẫn giữa dì ghẻ và con chồng.
– Mâu thuẫn xã hội và quyền lợi và địa vị, giữa người bị áp bức và kẻ áp bức.
=>Mâu thuẫn khái quát nhất: mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác.
II. Luyện tập
Những đặc trưng của thể loại truyện cổ tích thần kì được biểu hiện trong Tấm Cám:
– Cốt truyện có sự tham gia của nhiều yếu tố thần kì: nhân vật ông Bụt, xương cá Bống và những lần biến hóa của nhân vật.
– Truyện được kết cấu theo khuôn mẫu phổ biến của truyện cổ tích thần kì: nhân vật chính phải trải qua nhiều hoạn nạn cuối cùng mới được hưởng hạnh phúc.
– Truyện phản ánh những xung đột trong xã hội thời kì đã có sự phân chia giai cấp. – Thể hiện ước mơ của nhân dân lao động về sự công bằng, hạnh phúc gia đình.
– Truyện kết thúc có hậu thể hiện tư tưởng nhân đạo của nhân dân ta.