Xem toàn bộ tài liệu Lớp 12: tại đây

I. Tác giả và tác phẩm

1. Tác giả

– Nguyễn Thi (1928- 1968) tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở Hải Hậu- Nam Định.

– Nguyễn Thi còn có bút danh khác là Nguyễn Ngọc Tấn.

– Đặc điểm sáng tác: Nguyễn Thi gắn bó với nhân dân miền Nam và thực sự xứng đáng với danh hiệu: Nhà văn của người dân Nam Bộ.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: tác phẩm được viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi tác giả công tác với tư cách là một nhà văn – chiến sĩ ở Tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng (tháng 2 năm 1966). Sau được in trong Truyện và kí, NXB Văn học Giải phóng, 1978.

b. Tình huống truyện.

Đây là câu chuyện của gia đình anh giải phóng quân tên Việt. Nhân vật này rơi vào một tình huống đặc biệt: trong một trận đánh, bị thương nặng phải nằm lại giữa chiến trường. Anh nhiều lần ngất đi tỉnh lại, tỉnh rồi lại ngất. Truyện được kể theo dòng nội tâm của nhân vật khi đứt (ngất đi) khi nối (tỉnh lại).

⇒ Tình huống truyện dẫn đến một cách trần thuật riêng của thiên truyện: theo dòng ý thức của nhân vật.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 63 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

– Truyện Những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của Việt.

– Lối trần thuật này có hai tác dụng về mặt nghệ thuật:

    + Câu chuyện vừa được thuật, kể cùng một lúc tính cách, thế giới nội tâm nhân vật cũng được khắc họa.

    + Câu chuyện dù không có gì đặc sắc cũng trở nên mới mẻ, hấp dẫn vì được kể qua con mắt, tấm lòng và bằng ngôn ngữ, giọng điệu riêng của nhân vật.

    + Tác phẩm mang màu sắc trữ tình đậm đà, tự nhiên, sống động.

Câu 2 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ với hình tượng những con người truyền thống yêu nước. Chính truyền thống này đã gắn bó họ với nhau.

⇒ Đó đều là những con người gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu để giết giặc. Họ không chỉ căm thù giặc sâu sắc mà còn giàu tình nghĩa, thủy chung, son sắt với quê hương, cách mạng.

Câu 3 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Nhân vật Chiến

Nhân vật Việt

– Chiến có những phẩm chất được kế thừa từ người mẹ: gan góc, đảm đang, tháo vát. – Có những tính cách đa dạng:   + Là một cô gái mới lớn nên tính cách đôi khi còn “rất trẻ con”.   + Là một người biết nhường nhịn em, đảm đang, tháo vát. – Nét khác biệt so với người mẹ:   + Trẻ trung, thích làm duyên, làm dáng.   + Được cầm súng trực tiếp đánh giặc để trả thù nhà, thực hiện lời thề của mình: “Đã là thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: nếu giặc còn thì tao mất”. ⇒ Chiến vừa có cá tính vừa phù hợp với lứa tuổi, giới tính. Chiến là nhân vật được hồi tưởng qua Việt nhưng đã gây được ấn tượng sâu sắc .

– Có nét riêng của cậu con trai mới lớn, tính còn trẻ con, ngây thơ, hiếu động: hay tranh giành phần hơn với chị, thích đi câu cá, bắn chim…   + Đêm trước ngày lên đường: Vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”, vừa nghe vừa “chụp con đom đóm úp trong lòng tay”, rồi ngủ quên lúc nào không biết.   + Cách thương chị của Việt cũng rất trẻ con “giấu chị như giấu của riêng”   + Bị thương nằm lại chiến trường: sợ ma cụt đầu, khi gặp lại anh em thì như thằng Út ở nhà “khóc đó rồi cười đó”. – Vừa là một chiến sĩ dũng cảm, kiên cường:   + Còn bé: dám xông thẳng vào đá thằng giặc giết hại gia đình mình.   + Lớn lên: nhất quyết đòi đi tòng quân để trả thù cho ba má.   + Khi xông trận: chiến đấu dũng cảm, dùng pháo tiêu diệt được một xe bọc thép của giặc.   + Khi bị trọng thương: vẫn luôn trong tư thế quyết chiến tiêu diệt giặc: “Tao sẽ chờ mày! Trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng này chỉ có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Nghe súng nổ, còn súng nổ, các anh tao sẽ chạy tới đâm mày!…” ⇒ Việt là một thành công trong cách xây dựng nhân vật của Nguyễn Thi. Tuy còn hồn nhiên và còn bé nhỏ trước chị nhưng trước kẻ thù Việt lại vụt lớn, chững chạc trong tư thế của một người chiến sĩ.

⇒ Chiến và Việt là khúc sông sau nên đi xa hơn trong cả dòng sông truyền thống.

Câu 4 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Chất sử thi của thiên truyện:

    + Chất sử thi của thiên truyện được thể hiện qua cuốn sổ của gia đình với truyền thống yêu ước, căm thù giặc, thủy chung son sắt với quê hương.

    + Cuốn sổ là lịch sử gia đình, lịch sử của một đất nước trong cuộc chiến chống Mĩ.

    + Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt.

    + Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp. “Trăm dòng sông đổ vào một biển,…ra ngoài cả nước ta…”. ⇒ Truyện về một gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.

    + Mỗi nhân vật trong truyện đều tiêu biểu cho truyền thống, đều gánh vác trên vai trách nhiệm với gia đình, với Tổ quốc trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại.

Câu 5 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

– Đoạn văn cảm động nhất chính là đoạn văn tả cảnh hai chị em Chiến, Việt khiêng bàn thờ sang gửi nhà chú Năm: “Chị Chiến ra đứng giữa sân … nhấc bổng một đầu bàn thờ ba má lên…”

– Không khí tâm linh sâu thẳm, thiêng liêng, đã biến Việt thành người lớn. Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình (thương chị lạ, mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy vì nó đang đè nặng trên vai).

    + Hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng thể hiện sự trưởng thành của hai chị em có thể gánh vác việc gia đình và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống gia đình.

⇒ Thế hệ sau cứng cáp, trưởng thành và có thể đi xa hơn.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Đoạn văn diễn tả cuộc đối thoại giữa Chiến và Việt đêm trước ngày lên đường là một đoạn văn đặc sắc thể hiện sinh động tính cách và cá tính của các nhân vật.

– Cùng rất thương má, mang nặng mối nặng thù của má.

– Mỗi nhân vật lại mang những nét tính cách khác nhau.

– Sự khác biệt đó được quy định bởi bởi giới tính, tâm lí, vị trí vai trò của mỗi thành viên trong gia đình.

Câu 2 (trang 64 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Tìm đọc trọn vẹn tác phẩm