Xem toàn bộ tài liệu Lớp 9: tại đây
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Câu in đậm “con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi” hàm ý: từ hôm sau con không được ăn ở nhà
– “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài” có hàm ý: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài
Vì phải bán đứa con đứt ruột đẻ ra nên chị Dậu không thể cất lời nói thẳng, chị nói hàm ý để giấu và tránh đi điều đau lòng đó.
2. Mức độ hàm ý ở câu thứ hai thấp hơn, nghĩa là người nghe có thể hiểu được ý người nói dễ hơn. Tí hiểu được hàm ý trong lời mẹ nói khi “giãy nảy”, “liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc”, “u bán con thật đấy ư?”
Luyện tập
Bài 1 (trang 91 sgk ngữ văn 9 tập 2)
a, ” Chè đã ngấm rồi đấy” : Người nói là anh thanh niên, người nghe là ông họa sĩ và cô con gái. Hàm ý mời bác vào uống nước.
b, ” Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để…” Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu. Hàm ý: Chúng tôi không thể cho những thứ này đi được.
c, Cả hai câu của Thúy Kiều đều chứa hàm ý, người nghe là Hoạn Thư
– ” Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!” : Người quyền uy, quý phái như tiểu thư mà cũng có lúc phải tới đây (ý giễu cợt, mỉa mai)
– ” Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều” : sự cảnh báo trước hình phạt thích đáng cho kẻ cay nghiệt như Hoạn Thư
– Người nói và người nghe đều hiểu được hàm ý của người nói, chi tiết chứng tỏ:
a, Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế
b, Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!
c, Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu/ Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
Câu 2 ( trang 92 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Câu nói ” cơm sôi rồi, nhão bây giờ!” Hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão
Bé Thu nói hàm ý vì không chịu gọi ông Sáu là ba, và vì tính cách của bé Thu bướng bỉnh.
– Việc sử dụng hàm ý trong trường hợp này không hiệu quả vì người nghe không tiếp nhận, từ chối cộng tác bằng cách ” ngồi im” vờ như không nghe thấy.
Câu 3 (trang 92 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Một số lời nói hàm ẩn cho trường hợp:
– Tiếc quá, ngày mai tớ có tiết kiểm tra cuối kì
– Mai tớ đi thăm bạn ốm rồi, để dịp khác tớ về với cậu nhé.
Câu 4 (Trang 92 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý: Tuy hi vọng chưa biết thực hư thế nào, nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được
Câu 5 (trang 92 sgk ngữ văn 9 tập 2)
a, Các câu có hàm ý mời mọc:
+ ” Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”
+ ” Bọn tớ ca hát từ sáng sớm đến hoàng hôn. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.”
Câu có hàm ý từ chối:
+ ” Mẹ mình đang đợi ở nhà”
+ ” Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”
b, Có thể viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn:
+ Có ai muốn chơi cùng bọn tớ không đấy?
+ Chơi với bọn tớ rất tuyệt!